abracadabra...overprikkeld!
Overprikkeld, een verlaagde opwindingsdrempel, chronische stress… Het zijn maar enkele benamingen die men op je hond kleeft wanneer hij angstig, reactief of agressief reageert bij het verwerken van omgevingsprikkels. Hoe ga je te werk? Bij wie ga je het beste langs om hier aan te werken? Wat zijn de mogelijke oplossingen??
overprikkeld? Of toch maar chronische stress?
Wanneer je hond zonder voorbereiding en zeer plots wordt blootgesteld aan -wat voor hem- te sterke omgevingsprikkels zouden kunnen zijn, dan zou dat voor een negatieve emotionele response kunnen zorgen. Dit betekent dat je hond die ervaring helemaal niet leuk vindt en ook niet weet hoe er mee om te gaan (en wanneer dit herhaaldelijk gebeurt, dan wordt het een geconditioneerde negatieve emotionele response). Die omgevingsprikkels waar je hond niet mee kan omgaan kunnen voor te hoge stress zorgen bij je hond en bijgevolg daardoor ook bij het baasje (het ene zal dikwijls ook het andere gaan versterken). Het gevolg daarvan zou kunnen resulteren in een fight or flight reactie van de hond. Dit ongewenste, stresserende gedrag dat een gevolg is van de te sterke omgevingsprikkels zal men dan een naam geven… “overprikkeld”! Dan is het maar de vraag over hoe je met die overprikkelde hond zal omgaan!
Wat nu blijkt is dat veel honden tegenwoordig steeds sneller het label van overprikkeld opgeplakt krijgen. Trekt je hond aan de leiband? Overprikkeld! Blaft je hond in de tuin? Overprikkeld! Valt je hond uit naar andere honden? Overprikkeld! Is je hond bang van lawaai? Overprikkeld! Is hij thuis vervelend? Overprikkeld etc… Alles gaan catalogeren onder de noemer van “overprikkeld gedrag” is uiteraard veel te kort door de bocht!
Echt overprikkeld gedrag kan je behandelen via verschillende methodes. Je kan die situatie vermijden waardoor dat ongewenste gedrag niet meer zal kunnen voorkomen, je kan het onderdrukken door kalmerende medicatie toe te dienen of je kan de context zodanig creëren om je hond te leren omgaan met die omgevingsprikkels. De verschillende aangereikte oplossingen hangen dan ook sterk af van de persoon waarbij je te rade gaat. Ga je naar je dierenarts? Een gedragstherapeut? Een hondentrainer? Een gedragsdierenarts?
De methode die onze voorkeur geniet bestaat eruit om de context zodanig te creëren dat we de hond leren om die omgevingsprikkels goed te verwerken maar niet iedereen is dezelfde mening toegedaan. Zo zullen pure-positieve-louter-academische-groeperingen zeer sterk de nadruk leggen op het vermijden van die omgevingen. Vanaf er discomfort wordt gedetecteerd in het gedrag van de hond m.b.t. de omgevingsprikkels zal het eerste advies zo zijn dat die omgevingen vermeden moeten worden alsook om minder of helemaal niet meer te gaan wandelen zodoende de hond tot rust te brengen. Men probeert een artificiële comfortzone te creëren met zeer lage omgevingsprikkels en men zal zelden of nooit buiten die comfortzone treden. De verwerking van omgevingsprikkels wordt daarmee tot bijna nul herleid met als mogelijk gevolg dat je hond mentaal niet sterk en veerkrachtig genoeg zal zijn om comfortabel in onze gewone wereld te leven. Een gevolg daarvan is dat de hond in een negatieve spiraal terecht komt doordat hij ook zijn energie niet meer kwijt geraakt. Daaropvolgend zal men dan zeer dikwijls adviseren om kalmerende medicatie toe te dienen zodat de negatieve gevoelens worden afgevlakt en abracadabra… probleem opgelost want door de kalmerende medicatie worden ze futloos en zijn ze niet meer in staat om te reageren op de omgevingsprikkels.
Abracadabra… Probleem opgelost !!
Exposure therapy ?
Om dit probleem van een “verlaagde opwindingsdrempel” succesvol aan te pakken kan men veel beter een combinatie toepassen van gehoorzaamheidstraining, habituatietraining, (impuls)controle, een eigen bewustwording over hoe men aandacht gebruikt bij de hond en exposure therapy.
Zoals eerder aangehaald kan een plotselinge blootstelling aan te sterke omgevingsprikkels ervoor zorgen dat je hond overprikkeld geraakt. Dit kan ook gebeuren bij mensen, denk bijvoorbeeld maar aan oorlogssituaties (extreem voorbeeld maar wel realistisch) en tal van andere stressvolle situaties en ook daar past men verschillende oplossingen toe. Bij één van de meer vooruitstrevendere methodes zal men virtual reality gebruiken om de stress beter te leren verwerken en men zal het individu blootstellen aan net die prikkels die hem zoveel stress bezorgen, uiteraard in een gecontroleerde omgeving. Deze manier van werken heet dus exposure therapy (https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC3734540/ ). Een gelijkaardige manier van werken kan ook worden toegepast bij honden en valt min of meer onder de noemer counter conditionering, B.A.T. training (Behavior Adjustment Training), C.A.T. training (Constructional Aggression Treatment) en in mindere mate ook wel bij habituatietraining.
Exposure therapy bij honden betekent dat we de hond in een toenemende mate zullen blootstellen aan milde tot uiteindelijk sterkere omgevingsprikkels. Men zal bij exposure therapy dus net buiten de comfortzone werken. Net buiten de comfortzone werken is belangrijk om de hersenactiviteit te optimaliseren doch we bewaken ook de grenzen van het mogelijke uiteraard (Science Has Just Confirmed That If You’re Not Outside Your Comfort Zone, You’re Not Learning | Inc.com)! Deze manier van werken zorgt ervoor dat je hond mentaal sterker en veerkrachtiger wordt. Dit doe je niet door meteen in het oog van de storm te gaan staan maar door eerst wat afstand te nemen en geleidelijk aan dichter te gaan. Het moet als het ware een uitdaging zijn maar geen felle overweldiging! Uiteraard kan men wat variëren in de manier van werken maar waar het op neerkomt is dat prikkelrijke omgevingen niet worden vermeden maar worden opgezocht! Dat daar een beetje stress uit kan voortvloeien is helemaal niet erg, zolang dat maar binnen een bepaalde grens is en van korte duur maar wel net buiten de comfortzone!
Het gebruik van kalmerende medicatie zit echter sterk in de lift. Steeds meer zien sommigen het als de heilige graal! Training is niet meer nodig, structuur nauwelijks maar kalmerende medicatie des te meer!
Enkele voorbeelden:
- Een tijdje geleden las ik dat een organisatie die honden plaatst zijn klanten adviseert om gedurende een lange periode CBD olie te gebruiken en iemand van de verantwoordelijken van die organisatie blijkt de eigen honden een gans leven op CBD olie te zetten (één van de meest bekende toepassingen van CBD olie is als kalmerend middel bij angst en stress).
- Een gedragsdierenarts adviseert iemand met een hond waar nauwelijks een probleem mee is om omgevingsprikkels te ontzien en medicatie te gebruiken.
- Een pure positieve gedragscoach bewierookt zijn “succesvolle” aanpak maar vergeet te vertellen dat veel honden waarmee het niet lukt op sterke kalmerende medicatie worden gezet of euthanasie wordt geadviseerd.
- Een hondenasiel die pure positiviteit preekt maar waar sommige honden vele vele jaren opgesloten zitten want de pure positieve trainingsmethode waar steevast omgevingsprikkels worden vermeden slaat niet aan en men gebruikt dan maar CBD olie bij sommige honden (wat ook niet werkt maar het verkoopt wel…).
- Een gedragsdierenarts die kalmerende medicatie verkoopt omdat een hond te actief is (doordat hij te weinig mag wandelen om niet te sterk te worden blootgesteld aan omgevingsprikkels).
- Een gedragstherapeut verkoopt flesjes CBD olie aan de lopende band om honden rustig te houden (75€ per flesje, enkele druppeltjes per dag en probleem opgelost!).
- Meerdere klanten van me die voorheen al bij pure-positieve-louter-academische-gedragstherapeuten zijn geweest hebben het advies gekregen om véél minder te wandelen en omgevingsprikkels kost wat kost te vermijden.
- De dierenarts van een klant van me is zichtbaar geïrriteerd omdat ze haar hond geen kalmerende medicatie wenst te geven en er liever mee gaat trainen om de uitdagingen aan te pakken.
- Het verhaal van Mister T. – Geen pillen maar Maslow
- etc…
Afkicken geblazen!
Wat het gebruik van kalmerende medicatie en antidepressiva betreft denkt men beter twee keer na want dit is zeker niet zonder gevaar, niet bij mensen en niet bij dieren! De bedoeling van kalmerende medicatie en antidepressiva is dat het de negatieve gevoelens afvlakt maar er zijn niet te onderschatten bijwerkingen! Zo worden ook alle andere gevoelens afgevlakt, dus niet enkel de negatieve gevoelens maar ook de positieve! Andere bijwerkingen zijn een verminderde eetlust, paniekaanvallen, tijdelijke momenten van trillen of bibberen, verminderd zicht, apatisch gedrag etc…
De volgende ervaringen zijn deze van een mens (links) en vervolgens ook de waarnemingen van een hondentrainster op haar hond (rechts). Beiden hebben 12 tot 18 maanden met medicatie gewerkt, de personen zijn niet met elkaar gelinkt:
Op korte termijn hielp het me zeker. Mijn diepste slechte gevoelens werden meteen afgevlakt. Ik voelde een opluchting. Het gaf me een versuft gevoel. Maar al snel besefte ik dat het ook de positieve gevoelens wegnam. Het vlakte dus niet de diepe dalen af, maar nam ook elke piek van geluk weg. Ik voelde me dus enorm onverschillig. Een zombie. Hoe langer ik het nam, hoe erger het werd. En dus hoe ongelukkiger ik werd (want het besef werd des te groter dat ik me onmogelijk gelukkig KON voelen). Ik beleefde een super mooie dag, en toch voelde ik me er onverschillig bij.
Na een dik jaar (of 1,5jaar) ben ik gestopt met anti depressiva. Ik heb gewerkt volgens een traag afbouw systeem. Ik ben dus niet cold Turkey gestopt. En toch ondervond ik enorme afkick verschijnselen:
•Paniekaanvallen
•Slapeloosheid
•Nachtmerries
•Het licht en geluid dat op mij afkwam (tunnelvisie)
•Plots momenten van hard trillen/bibberen
•Sommige dagen geraakte ik niet uit bed
•Zwarte vlekken voor de ogen
Pas na een volledig jaar gestopt te zijn, is mijn leven (en de afkickverschijnselen) zich terug beginnen normaliseren. Als ik de tijd kon terugdraaien, had ik er nooit mee gestart.
Hondentrainster T. heeft in haar zoektocht om de uitdagingen met haar eigen hond aan te pakken ongeveer een jaar lang kalmerende medicatie toegediend aan haar hond. De medicatie werd gegeven op advies van de gedragstherapeut. Dit waren de bevindingen:
- Afgevlakte persoonlijkheid
- Minder motivatie
- Een sterk gedaalde eetlust
- Misselijkheid
- Vertrouwen in voedsel zakte zeer sterk door het verkrijgen van een slechte smaak
Hondentrainster T. met hond Pierre na de periode van de medicatie.
Beide ervaringen hebben gelijkenissen wat de bijwerkingen en de afkickverschijnselen betreft alsook in beide gevallen heeft de medicatie niet voor een langetermijnoplossing gezorgd. Het grote verschil tussen mens en hond is dat een hond niet kan praten en dus zelf niet kan zeggen hoe hij zich voelt en ook niet zelf kan beslissen om te stoppen met de medicatie. Medicatie zal het probleem niet verhelpen maar nogal dikwijls wordt er geprofiteerd van het gebrek aan kennis van het baasje en wordt de medicatie je bijna letterlijk de strot ingeramd! Wanneer je uiteindelijk de medicatie afbouwt zal het afkickproces beginnen en na het afkickproces zullen de problemen terug dezelfde zijn want medicatie zal de hond niet leren om omgevingsprikkels beter te leren verwerken. Wie is er dan uiteindelijk beter van geworden?
De vergulde pil!
In België zijn in het recente verleden reeds meerdere campagnes geweest om het medicatiegebruik bij mensen in te perken. Mensen kregen vroeger pillen voorgeschreven als waren het vitamines! Dit grote verbruik was er omwille van verschillende redenen o.a. omdat dokters allerhande geschenken kregen van de leveranciers wanneer ze aan bepaalde quota voldeden, omdat snoepreisjes werden aangeboden onder het mom van wetenschappelijk/werkgerelateerd onderzoek en omdat sommigen voorschreven uit gemak. Uiteraard waren en zijn er ook nog dokters die zeer bewust voorschrijven dus niet meer en niet minder als nodig want in sommige gevallen is medicatie uiteraard ook echt wel een must om aandoeningen te behandelen.
De farmaceutische sector is een sector waar, net zoals de meeste andere sectoren, het maximaliseren van de winsten de standaard is en als er ergens geen of te weinig controle op is, dan loopt het nogal dikwijls de spuigaten uit! Het kwam er dus deels op neer dat een te beperkte controle overmatig gebruik stimuleerde, en nog steeds is het voor de overheid niet vanzelfsprekend om hier krachtdadig te controleren en op te treden.
Het voordeel voor de pure-positieve-louter-academische-groeperingen is dat honden niet kunnen praten en het is zeker niet te lichtzinnig om te denken dat die groeperingen er ook een stevige €€€ aan verdienen. Medicatie voorschrijven is niet moeilijk, het is easy money en de patiënt kan niet spreken! Veelal durven mensen ook niet kritisch zijn tegen “professionals” en hun hondje zou er beter van moeten worden… niet dus!
Conclusie
Volgens wat ik en collega’s kunnen concluderen kunnen we stellen dat meerdere gedragsdierenartsen, gedragstherapeuten, bepaalde organisaties (o.a. asielcentra) hier bewust of onbewust een soort van business model van hebben gemaakt. Een business model waar de ene naar de andere doorstuurt en omgekeerd. Een business model waar honden worden aangeboden ter adoptie met de bijhorende flesjes CBD olie! Een doorverwijssysteem waar de ene opvolgt voor de andere en vervolgens ook terugstuurt. Dit is duidelijk een business model van ons kent ons! In dit business model is de kalmerende medicatie uiteraard niet gratis! Dit is een business model waar u dik voor betaalt en waar uw hond in vele gevallen niet beter van wordt!
Kalmerende medicatie is slechts in uitzonderlijke gevallen nodig. Een groot vraagteken hier is waarom de politiek en dierenwelzijn niet krachtdadig optreden? Is het omdat ze het niet weten of is het misschien omdat verschillende pure-positieve-louter-academische-groeperingen momenteel al in adviesraden zetelen en zo meer druk kunnen uitoefenen in hun voordeel?