Van onschuldige puppy tot probleemhond
Gevaarlijke hond, vals tot op het bot, onbetrouwbaar naar mensen, angstig, reactief, agressief etc… Dat is het label dat sommige honden opgeplakt krijgen. Ze zouden ermee geboren zijn, het altijd al in zich hebben gehad… Maar klopt dat wel? Kan een hond zo geboren worden? Sommige bloedlijnen blijken alvast wel een gevoeligere aanleg te hebben voor probleemgedrag dan andere maar geen hond wordt geboren als gevaarlijke bijter. Wel kan veel te maken hebben met verkeerde fok, overfok, opgroeien in de verkeerde omgeving en een sterke genetische aanleg. Waar gaat het verkeerd?
Disclaimer: Alle informatie in dit artikel wordt verstrekt zoals ze is, zonder garanties. Bijkomend is het per definitie absoluut geen zekerheid dat mogelijke gedragsproblemen van een hond een gevolg zijn van epigenetica. Gedragsproblemen of ongewenst gedrag kunnen evengoed een gevolg zijn van verkeerde leermethodes.
Opnieuw, You can't beat genetics
In het artikel van “Bloedlijnen” legde ik uit wat het belang is van een hond met een goede bloedlijn, of anders gezegd, het belang van een hond met een goede genetische erfenis. Lees dus zeker ook eerst het artikel van de bloedlijnen want dit artikel is eigenlijk zo’n beetje een opvolging daarop.
In het artikel van de bloedlijnen kan je o.a. lezen hoe de experimenten van Dimitri Belyaev ervoor zorgden dat er vossen werden geselecteerd volgens tamheid en hoe dat resulteerde in minder stresshormoon en dus uiteindelijk ook in een ander, rustiger gedrag. Ik ging en ga er nog steeds van uit dat gedrag voor ongeveer 60% wordt bepaald door het genetische aspect en de rest door de omgeving (inclusief opvoeding).
Vervolgens hebben we dus al die verschillende hondenrassen en die worden geselecteerd en gefokt op bepaalde kenmerken. Dit kunnen uiterlijke kenmerken zijn, maar ook kenmerken die specifiek op bepaalde talenten of het gedrag zijn toegespitst. Denk maar aan jachthonden, herdershonden, terriërs etc… Allen hebben ze gemeenschappelijke hondengenen (wel met varianten tussen verschillende rassen en types) maar toch ook een verschillend uiterlijk, verschillende gedragingen en verschillende aangeboren talenten.
Maar hoe komt het dat een hond van een bepaald ras in een bepaalde situatie gedragsmatig anders zal uitgroeien in vergelijking als met een andere hond van hetzelfde ras, of misschien zelfs van dezelfde bloedlijn/familie? Wat bepaald hoe de ene hond door een verkeerde opvoeding en omgeving misschien zeer agressief zal worden en de andere, van een zelfde ras zeer angstig of onbetrouwbaar? En een andere zal er dan misschien nauwelijks invloed van ondervinden.
Epigenetica
Zoals eerder gezegd geloof ik dat ongeveer 60% van het gedrag erfelijk bepaald is. Ik geloof dat een hond (en ook een mens) met een bepaald karakter wordt geboren, volgens de erfelijke code die je meekrijgt, en die is niet allesbepalend.
Een hond beslist ook niet op een dag om de hond te worden die hij uiteindelijk wil zijn. Neen, elke hond (net zoals een mens) is het product van wat er met hem (of haar) is gebeurd en dat is de combinatie van erfelijkheid en omgeving (inclusief opvoeding). De omgeving waarin een hond opgroeit zal dus leiden naar de richting waarin het gedrag tot uiting zal komen.
Bijvoorbeeld, een onverschrokken stafford, met een goede genetische code, die in een zeer goede huiselijke omgeving opgroeit, zonder veel stress, een goede socialisatie van jongsaf aan, een goede habituatie en de juiste dosis van gehoorzaamheidstraining en de nodige aandacht, zal waarschijnlijk weinig uiting van agressie en angst vertonen naar mensen. Maar neem nu diezelfde stafford, met de goede genetische code en je laat die opgroeien in een achtergestelde omgeving met zeer weinig gehoorzaamheidstraining, habituatie of socialisatie en met mogelijkse mishandeling (mentaal en fysisch)… Daar is de kans veel groter dat er, ondanks de goede genetische code, toch problemen ontstaan.
En als nu een andere stafford (of gelijk welke andere type onverschrokken hond) eerder een povere tot slechte genetische code zou hebben, met een genetische aanleg waarvan de kans er is dat het tot problemen zou kunnen leiden, opgroeit in een omgeving dat zich richt op een goede opvoeding met veel persoonlijke aandacht, training en een zeer goede balans, zelfs dan kan die genetische aanleg voor problemen verdwijnen en kan men voorkomen dat er zich ernstige problemen zullen voordoen.
Maar als die hond met slechte genen opgroeit in een eerder achtergestelde omgeving waar afwijkende waarden de norm zijn, dan leg je een zeer sterke basis voor een problematische karakterontwikkeling met een bijna 100% kans op problemen en ernstige bijtincidenten.
En neen, natuurlijk zal niet elke hond die in een ongezonde omgeving opgroeit een gevaarlijke hond worden maar die ongezonde omgeving is wel een stukje van de complexe puzzel waar gevaarlijk, onbetrouwbaar gedrag ontstaat. Die ongezonde omgeving zal dus waarschijnlijk de toon zetten voor de hond die je zal hebben op volwassen leeftijd.
De impact van de omgeving is een zeer belangrijke factor en maakt een hond zoals hij is en de aanleg voor bepaalde zaken in het karakter (angst, agressie, stress etc…) zal ervoor zorgen dat elke hond anders gaat reageren op omstandigheden in de omgeving.
De impact van de omgeving is zeer belangrijk maar de omgeving heeft ook een invloed op bepaalde labels/markeringen van genen, die dan AAN of UIT kunnen staan of gewijzigd kunnen worden.
Wat betekent dit ?
Stel je diezelfde stafford voor in de achtergestelde situatie. Bepaalde genen van die stafford gaan, specifiek door die achtergestelde situatie, AAN staan of gewijzigd worden van UIT naar AAN of van AAN naar UIT. Genen die misschien te maken hebben met angst, agressie, zelfredzaamheid, overleving etc…
Het gegeven dat genen aan of uit worden gezet of worden gewijzigd, dat is epigenetica. Het is dus wat de omgevingsfactoren doen op de expressie van bepaalde genen waardoor ze worden aangezet, uitgezet of worden gewijzigd. Dit kan wijzigen door wat je eet, hoe je leeft, hoeveel stress je hebt, hoe je lichamelijk en geestelijk wordt belast etc…
Epigenetica vormt de brug tussen de genetische aanleg en de omgeving. Je kan het zien als labels of markeringen op je DNA die kunnen worden aangezet, afgezet of gewijzigd worden.
De persoonlijkheid van je hond ontwikkelt zich natuurlijk wel bijna een gans leven lang en in het latere leven kunnen er ook nog wel veel corrigerende ervaringen zijn die er dan voor kunnen zorgen dat er een positieve invloed is op de persoonlijkheid maar in de eerste levensfase is er wel de grootste ontwikkeling van de persoonlijkheid.
Alles samen is het een complex gegeven en honden hebben zelf weinig te zeggen over wie ze zijn en in welke omgeving ze zullen opgroeien. Voor een groot deel is het ook pech of geluk over de genen die ze hebben maar je begrijpt dat overfok of verkeerde fok zeker niet zal bijdragen aan goede genen op lichamelijk of gedragsmatig vlak.
Het Mila project
Vervolgens is Mila tijdelijk naar ons gekomen. De bedoeling was om haar intensief te begeleiden en te trainen naar haar mogelijkheden.
Maar al vanaf het begin werd duidelijk dat ze weinig vertrouwen had in vreemde mensen. Bijvoorbeeld, op straat probeerde een toerist haar, out of the blue, te tikken op haar kop en het scheelde geen haar of die had een vinger minder. Op zich is dit niet zo erg, met 9 vingers kan je ook nog veel doen, toch? 😉
Vreemd genoeg was de agressie van Mila voornamelijk op vrouwen gericht, mannen bleken zo goed als geen bedreiging en Mila voelde zich ook zichtbaar comfortabeler bij mannen. De agressie naar vrouwen bouwde zich ook op naargelang de weken vorderden maar was er ook niet altijd. Die voorliefde voor mannen en wantrouwigheid naar vrouwen is trouwens bij verschillende mensen en trainers getest en waargenomen.
In mijn aanwezigheid ging ze spontaan en zichtbaar genietend op haar rug liggen bij de personen waar ze voorheen was naar uitgevallen, net alsof er niets was gebeurd. Dit is abnormaal gedrag voor een hond, maar wetende dat de start van haar leven een ramp was, kon er ook iets mee te maken hebben.
Daarom koos ik ervoor om de gezinsleden naar wie ze uitviel, intensief met haar aan de slag te laten gaan, in de mate van het mogelijke uiteraard. Deze training omvatte free shaping, speltraining, impulscontrole, onderbreking tijdens training, voederen uit de hand, samen wandelen etc… Kortom, een sterke hechting creëren en nieuwe “foto’s” maken en de oude, slechte foto’s uitwissen.
Het oorspronkelijke plan was om Mila te kunnen plaatsen in een gezin of als werkhond maar haar betrouwbaarheid naar andere gezinsleden was een te groot probleem om in een gezin met kinderen te plaatsen en haar drive was ruim onvoldoende om als werkhond te kunnen gebruiken. Dit zou natuurlijk ook een tijdelijk probleem kunnen zijn, omwille van haar geschiedenis en misschien kwam haar ontwikkeling wat achter in combinatie met het feit dat ze nog haar plooi moest vinden.
Echter, ervaring leert me dat een intrinsieke motivatie voor spel snel te herkennen is, zeker na enkele weken. Tal van verschillende zaken hebben we geprobeerd om haar motivatie op te krikken en deels met succes maar niet wat het moest zijn. Die drive kan je wel nog wat tunen maar meer dan 10 tot 20% verbetering moet je er niet van verwachten.
Haar plaatsen als werkhond zou dus een no-go zijn. Het gebrek aan drive leek me wel eigenaardig omdat ik vernomen had, via de studenten van de workshop die contact hadden met de oorspronkelijke eigenaars, dat de vader van Mila een Politiehond was en dat de moeder in de hondensport actief was. Met zo’n genen moet er diep in Mila toch een prijsbeest aanwezig zijn?
Wat was er zo verkeerd gegaan dat het prijsbeest in Mila nog niet naar de oppervlakte was gekomen?
We weten nooit als alle informatie 100% klopt omdat het niet uit eerste hand is maar haar
start in het leven bleek toch niet al te positief te zijn begonnen.
De fokker
In mijn zoektocht naar de “waarheid” besloot ik de fokker op te zoeken. Na wat zoekwerk was ik te weten gekomen wie dat was en na een telefonisch gesprek was hij akkoord dat ik ging langskomen om eens enkele zaken te bespreken. Het ging om een boerderij waar 1 reu en 3 fokteven zaten. De honden zaten overdag in een kennel op 3 meter van de koeien en ’s avonds moesten ze het erf bewaken en liepen ze vrij rond (met uitzondering van de puppy’s, die bleven in de kennel met de mama).
De moeder was neutraal in haar gedrag maar kwam ongeïnteresseerd over en ze stond te zwaar dus het leek me ongeloofwaardig dat deze hond in de hondensport actief zou zijn. Waarschijnlijk had deze hond zelfs nog nooit een sportveld van dichtbij gezien. De vader zat in een kennel apart en was ons stil aan het gadeslaan.
Van de vader zei de boer: “Steek daar je handen niet tussen, da’s een smeerlap” en “Als hier ’s nachts een inbreker zou komen, dan is hij slim genoeg om te wachten tot hij binnen is en dan heeft hij hem vast en is het gedaan.
Ik geloofde hem wel, een boer kent zijn dieren en dit bezoek gaf mij ook al een betere indicatie over de genetica van Mila.
Maar het volgende werd wel duidelijk:
- Vader politiehond? Neen
- Moeder actief in de sport? Neen
- De oorspronkelijke eigenaars meesters in het herschrijven van de werkelijkheid tot zij het zelf geloofden? JA!
- Ouders van Mila stabiele, betrouwbare honden? Ik betwijfel het
Wat deze fokker betreft, zelf vind ik het al twijfelachtig dat een amateur fokker honden via de 2ehands site verkoopt, laat staan dat ik er ooit zelf één zou kopen.
Het is ook niet meer van deze tijd om honden in kennels in een stal te steken en er een handel van te maken om aan de lopende band pups ter wereld te laten brengen. Dit lijkt zeer goed op een te commerciële broodfok en dan nog in een omgeving die helemaal niet uitnodigt om een puppy te kopen. De foto’s op de 2dehands site over de omgeving waren ook veel properder dan dat het daar effectief was. Al bij al was dit volgens mij geen goede locatie om puppy’s te huisvesten.
Beleid
Je zou je bijna afvragen hoe het nog mogelijk is dat we in Vlaanderen zo’n slechte controle hebben op vlak van het fokken van honden bij sommige fokkers, en in welk soort omgeving die honden dan terecht komen.
Want daar gaat het toch ook over? Honden die door bepaalde fokkers worden verkocht aan de eerste de beste. Daarbij wil ik zeker niet alle fokkers over dezelfde kam scheren, er zijn ook zéér bekwame hobby-en professionele fokkers, en die moeten het dan ontgelden voor de minder goede natuurlijk.
Dus waar houdt het beleid zich dan wel mee bezig? Het huidige beleid van minister Weyts (sinds 2014) lijkt ons voornamelijk een sterke focus te hebben op het volgen van een eigen visie, geïnspireerd door pure positieve lobbygroepen, zonder te luisteren naar andere meningen en dat alles is gebouwd op een stevige marketingstrategie. Dus we verwachten eigenlijk geen verbetering vanuit die hoek.
Mila's Verstoorde denkpatronen
Alles even op een rijtje, wat ging er allemaal verkeerd in het kopje van Mila? Wat waren de uitdagingen en wat was er in het verleden allemaal verkeerd gegaan?
- Ras Mechelse herder, dus meestal karaktervol
- Povere genetische achtergrond? Bepaalde twijfel over de ouders maar niet doorslaggevend
- Algemene kwaliteit bij de fokker onder onze verwachtingen
- Geen of povere begeleiding, socialisatie en/of habituatie vanaf de geboorte
- Het leek verkoop aan de eerste de beste bij de fokker, dus mogelijks ook zeer impulsieve aankopen van klanten
- Geen deftige begeleiding bij de eerste eigenaars
- Zéér sterke vermoedens van mishandeling bij eerste eigenaars (zie WhatsApp bericht en inbeslagname van de politie)
- Geen training door de eerste eigenaars
- Omgeving eerste levensfase bij eerste eigenaars lijkt een doorslaggevende factor
- …
Als je rekening houdt met bovenstaande zaken, moet je dan verbaasd zijn dat er op epigenetisch vlak bij Mila aanpassingen zijn gebeurd die leiden tot de verstoorde denkpatronen die we hebben kunnen vaststellen? Ik denk het niet…
- Ingebeelde bedreigingen neutraliseren
- Resource guarding. Dit is wel iets typisch voor honden en zeker karaktervolle honden maar “space resource guarding”, specifiek naar vrouwen komt minder tot zelden voor
- Onbetrouwbaar gedrag
- Plotse agressie (alleen naar vrouwen)
- Brutaler worden in haar gedrag naar vrouwen naargelang de tijd vorderde (succes in de agressie gaf enkel meer vertrouwen)
Afhankelijk van het ras, de bloedlijn, overfok, verkeerde fok etc… zal een hond meer of minder aanleg hebben voor bepaalde zaken zoals angst, agressie en reactiviteit. Als je dat koppelt aan een geschiedenis van mishandeling en povere opvoeding in een achtergestelde omgeving, dan is de kans al veel groter dat je een onbetrouwbare, gevaarlijke hond creëert! De mishandelingen waarvan we vermoeden dat Mila het slachtoffer was alsook de slechte omgeving waarin ze zich bevond waren dus een ideaal recept voor het uitgroeien van haar onbetrouwbare gedrag.
Is Mila zo geboren? Neen. Is Mila zo gemaakt? Ja!
Het lijkt mij persoonlijk dat hoe sterker/stabieler de genetische code is, hoe moeilijker epigenetische wijzigingen zullen plaatsvinden (specifiek op gedrag dan wel) maar daar heb ik geen onderbouwde argumentatie voor en lijkt helemaal niet bewezen.
Waarschijnlijk was Mila als pup een hond die alle kansen had maar door haar omgeving deels is verknoeid, daar komt het in het kort op neer. Mila is niet geboren met de problemen die ze nu heeft en er zijn waarschijnlijk op epigenetisch vlak wijzigingen doorgevoerd die ervoor hebben gezorgd dat de problemen zijn wat ze nu zijn.
Met andere honden had Mila weinig tot geen ervaring en is ze zeer mooi uitgegroeid. Ze heeft met tal van honden leren spelen en communiceren en daar zagen we datzelfde vreemde gedrag (buiten opdringerigheid) niet. Dat maakte het nog maar eens zo duidelijk dat er enkel maar bepaalde labels in de epigenetica geswitcht waren.
Hoe moet het dan verder?
Als je dit allemaal leest, dan zou je kunnen denken dat het allemaal kommer en kwel was en dat er geen oplossing was voor Mila. Dat klopt zeker niet, maar het werken naar een oplossing op de lange termijn moet praktisch haalbaar zijn en het risico mag niet te groot zijn.
Als langetermijn oplossing zou een gebalanceerde methode (zoals we hebben gedaan) met een zeer sterke hechting aan een vrouw voor Mila het beste zijn om haar verstoorde denkpatronen om te vormen naar een nieuw positief beeld, en dan is het nog steeds een blijvende onzekerheid want je weet maar nooit. Misschien kom je ooit een persoon tegen die gelijkt op de vrouw die haar initieel mishandelde, of die misschien hetzelfde ruikt? Hoe zal ze dan reageren?
De tweede beste oplossing was een omgeving waar ze zich sowieso al in goed voelt en dat is bij een man. Uiteindelijk is die oplossing gevonden en momenteel stelt ze het zeer goed, en de man ook 🙂 .
In deze situatie zullen er voor Mila tijdens haar verdere leven hopelijk ook veel positieve corrigerende ervaringen zijn die er dan voor kunnen zorgen dat er een positieve invloed is op haar persoonlijkheid. Epigenetisch gezien zouden er misschien terug enkele labels op UIT kunnen komen te staan, alhoewel dat dat geen evidentie zal zijn.
Ik wil zeker benadrukken dat het niet allemaal problematisch was en er veel goeie momenten waren. Het Mila project was een zeer interessant project waar we ons voor 200% ingezet hebben en waar we opnieuw veel uit hebben geleerd. Er hebben ook meerdere trainers geholpen bij de training en besprekingen van Mila haar gedrag en er zijn zeer veel positieve verbeteringen gekomen voor Mila tijdens haar verblijf bij ons.
Mila's traing
Hierbij nog enkele foto’s om aan te tonen hoe Mila de tijd bij ons heeft doorgemaakt. Specifiek voor filmpjes over de training verwijs ik naar Instagram. Als er iets is waar Mila zeer goed in was, dan was het free shaping en ik ben er zeker van dat detectie ook haar ding zou zijn!
En last but not least nog een enorme dankjewel aan team “Mathias & Joselien” voor het vele onbezoldigde werk dat ook zij in Mila gestopt hebben want dit was voor iedereen een pro deo project. Meer nog, de kosten van voedsel, dierenarts, speeltjes, vervoer, tijd & energie etc… zijn steeds voor ieders eigen rekening geweest.
Opvoeding van je hond
Veel van de honden die in een impuls worden aangekocht, komen niet goed terecht. Een hond nemen kost veel tijd en een hond heeft een opvoeding nodig in een goede omgeving. Daar kan je niet mee wachten en de opvoeding van sommige honden is dan ook nog eens zeer veeleisend. Alles samen is het dikwijls ook een duur pakket: Aankoop, dierenarts, voeding, materiaal, training, opvang etc…
Afhankelijk van het ras en de grootte is een hond volwassen tussen 12 en 24 maanden. De eerste levensfase is zeer belangrijk om je hond goed op te leren en een gebalanceerde opvoeding is volgens ons ook de beste manier om je hond op te voeden.
We kunnen het niet genoeg benadrukken, bezint eer ge begint! Nog steeds zijn er mensen met veeleisende honden die eigenlijk geen tijd, geen geld en geen motivatie hebben om intensief met hun hond aan de slag te gaan. Zonde van het leven van de hond!
Conclusie
Als opvolging van het artikel van de bloedlijnen wilde ik met dit artikel iets dieper ingaan op hoe omgeving het gedrag kan vormen en het Mila project sluit perfect aan waarover het hier gaat. Het is ook niet “nature vs nurture” maar “nature and nurture.
De omgeving waarin honden opgroeien is zeer belangrijk voor de vorming van hun persoonlijkheid en is complementair met de genetische code die ze hebben.
Honden worden dus per definitie niet “slecht” geboren, maar sommige honden kunnen al vanaf de geboorte een sterkere aanleg hebben voor bepaalde zaken (zie experiment van Belyaev). Door een sterkere aanleg te hebben voor bepaalde zaken, kan het misschien ook zijn dat epigenetische veranderingen sneller of zeker gaan switchen.
Het is een complex samenspel met tal van parameters en ik geloof ook dat sommige honden die in een zeer slechte omgeving zijn opgegroeid en zeer slechte ervaringen hebben meegemaakt, soms niet meer te redden zijn (als het dan gaat over agressie). Hoe groter en hoe sterker de hond, hoe gevaarlijker hij uit de hoek kan komen.
Maar toch ook even ter verduidelijking dat het niet altijd over mishandeling en verwaarlozing gaat. Zelfs met de beste bedoelingen kan men ook fouten maken die het gedrag negatief zullen beïnvloeden. Dat is menselijk en sommige honden met een zwakke basis genetica zullen waarschijnlijk op epigenetisch vlak sneller schakelen in de verkeerde richting.
Perfectie bestaat niet maar inzicht in wat genetica en epigenetica is kan wel helpen om gedrag te begrijpen zodat je ook aan een mogelijke oplossing kan werken. En als je geen oplossing kan verkrijgen, dan leer je misschien welke elementen er zijn samengekomen die het probleem hebben gecreëerd.
Wil je al aan de slag gaan en proberen om gedrag bij te sturen of je hebt een nieuwe hond of puppy? Dan kan je alvast beginnen met ons 360 Training Protocol (https://gobobby.be/gobobbys-360-training-protocol/)!
